İstanbul Vizyon 2050 Eylem Planı 

Geleceğin İstanbul’u kurgusuna ulaşmak için 2020 yılında çalışmaları başlatılan İstanbul Vizyon 2050 Strateji Belgesi, 2022 yılında tamamlanarak kamuoyu ile paylaşılmıştır. İstanbul’un geleceğine yönelik bu uzun vadeli çalışmanın ortaya koyduğu temel hedeflere ulaşılması, başta eylem planı olmak üzere bir dizi araç gerektirmiştir. Bu çerçevede İstanbul Vizyon 2050 Eylem Planı (VEP) çalışmasına aynı yıl başlanmıştır. Strateji Belgesi’nin tema, amaç ve hedefleri Vizyon Eylem Planı’nda stratejik eylem çerçeveleri altında çeşitli ölçeklerde stratejik eylemler ve uygulama projeleri olarak karşılık bulmuştur. 

VEP’in en özgün boyutlarından biri içinde bulunduğumuz küresel gerçekliğe yönelik temel kabulüne ilişkindir. 21. yüzyıl dünyasının küresel nitelikte krizler ve meydan okumalarla karşı karşıya olduğu ve söz konusu krizlerin asli mekânının küresel kentler olacağı, VEP çalışmasının ana kabulünü oluşturmuştur. VEP, bu krizlerin iç içe geçmiş ve birbirini tetikleyen işleyişi karşısında İstanbul gibi küresel kentlerin dirençli hale gelmesinin, bütün meydan okuma alanlarında çok ölçekli stratejiler geliştirebilmesine bağlı olduğunu da bir başka temel kabul olarak benimsemiştir. VEP, bu görevi üstlenmiş ve karşı karşıya olunan her bir kriz alanını bir meydan okuma alanı olarak tanımlamıştır.

Zamansal, Mekânsal Kurgu ve Yöntem

İstanbul Vizyon 2050 Eylem Planı (VEP), Vizyon’un 2050 hedefli amaçlarını ve hedeflerini gerçekleştirmeye yönelik yol haritası olarak, işlevsel ve mekânsal iki ana sacayağı üzerinde yükselmektedir. Bu iki iç içe geçmiş boyut, VEP’in proje, uygulama ve eylem alanlarını tanımlamaktadır.

İşlevsel boyut, eylemleri ve uygulamaları tanımlarken 5 meydan okuma alanı üzerinden kurgulanmıştır. Her bir meydan okuma boyutu sürece dâhil edilmiş, söz konusu alanın bileşenleri ve alt bileşenleri tanımlanmış ve her bir (alt) bileşene yönelik olarak temel meseleler (sorunlar ve potansiyeller) ortaya konmuştur. Vizyonu eylem planına dönüştüren asli unsur, kısa, orta ve uzun vadeli tanımlanan meselelere yönelik eylemlerdir. Bu doğrultuda kısa vadeli eylemler 2025-2029 yıllarını kapsayan 5 yıllık dönemi, orta vade 2025 yılından 2035 yılına kadar olan 10 yıllık dönemi ve uzun vade 2050 yılına kadar olan 25 yıllık dönemi kapsamaktadır.

VEP’in ikinci boyutu mekânsal stratejilerden oluşmaktadır. VEP, meydan okuma - eylem çerçevesi - - eylemler dizgesini oluştururken; geri planda farklı mekânsal katmanlarda başka bir deyişle ölçeklerde bu dizgenin mekânsallıklarını dikkate almıştır. Bununla birlikte VEP, söz konusu mekânsallığı bilinçli biçimde öne çıkarmamış; işlevsel açıdan eylemleri tespit etmiş ve sınıflandırmıştır.  Eylemlerin mekânsal katmanlarının belirlenmesi çerçevesinde öncelikli olarak her beş meydan okuma alanında geliştirilen eylemlerin mekânsal ölçeği ortaya konmuş ve geliştirilen eylemler, bu stratejilerin hem parçası hem de gerçekleştirme araçları olarak belirlenmiştir.

Günümüz dünyasında metropoliten kentleri etkileyen süreçler ve aktörler farklı ölçeklerde konumlanmaktadır. Bu nedenle, kent yönetimleri kendi yetki ve sınırları ne olursa olsun, yerleşmelerini etkileyen tüm ölçek ve süreçlerde etkili biçimde konumlanmak ve o ölçeğe, temaya yönelik etkin müdahaleler içinde olmak gibi zorlu bir görevle karşı karşıyadırlar. Bir başka anlatımla 5 meydan okuma alanında tanımlanan sorunlar ve eylemlerin birçok durumda tek bir ölçekle sınırlı kalmadığı açıktır. Bu nedenle VEP, İstanbul Büyükşehir Belediyesi ve bu çerçevede de metropoliten ölçeğe vurgu yapmakla birlikte planın bir bütün olarak çok aktörlü/kurumlu ve çok ölçekli bir stratejiye dayandırılmasını yaşamsal görmektedir.

İstanbul’un tarihi-mekânsal birikim ve mirası, özgün sorunları ve potansiyellerinin yanında, yürütülen katılımcı vizyon çalışmalarında çeşitli kesimlerce yapılan değerlendirme ve tespitler ışığında VEP, İstanbul’a yönelik eylem alanlarını küresel, ulusal, bölge, metropoliten, ilçe ve semt olmak üzere 6 temel ölçek etrafında tanımlamıştır. Her bir ölçeğin İstanbul’un önüne koyduğu, o ölçeğe özgü eylem ve sorumluluk alanları bulunmaktadır. Ayrıca her bir ölçek içerisinde o ölçeğin özgünlüğüne referans veren 2050 İstanbul Tahayyülü tanımlaması yapılmıştır. 

• İstanbul_KÜRESEL
• İstanbul_ULUSAL 
• İstanbul_BÖLGE
• İstanbul_METROPOLİTEN
• İstanbul_İLÇE
• İstanbul_SEMT

İşlevsel olarak tanımlanmış ve mekânsal düzlemde somutlaştırılmış bu müdahalelere bir bütün olarak bakıldığında; bir yandan 2050 yılı perspektifinden geniş ve uzun vadeli olarak tanımlanmakta; bir yandan da, uygulamaya ışık tutması açısından farklı vadelerde eylemlere dönüştürülmektedir.

Bu süreçte oluşturulan her stratejik eylem çerçevesi dâhil olduğu meydan okuma alanındaki bileşen ve alt bileşenlerin bir kısmını içerirken, aynı zamanda diğer meydan okuma alanlarıyla da ilişki kuran bir yapıda kurgulanmıştır.  Aynı zamanda eylem çerçeveleri doğrultusunda temel riskler belirlenmiştir.

İstanbul Vizyon 2050 Eylem Planı raporunun tamamına buradan ulaşabilirsiniz.