İyi Yaşam Sağlayan Canlı ve Duyarlı Mekânlar

Kamusal mekan,Kültürel miras,Kentsel yaşam,Koruma,Sürdürülebilirlik,

4

Amaç

27

Hedef

1950’lerden günümüze hızlı bir kentleşme süreci yaşayan İstanbul’da yerleşim dokusu tarım ve orman arazileri ile su havzaları gibi ekolojik nitelikli alanlara doğru yayılmıştır. Her ne kadar 1980 sonrası hazırlanan üst ölçekli planlarda İstanbul yerleşim lekesinin doğu-batı yönünde gelişmesi yaklaşımı esas alınsa da büyük ölçekli ulaşım yatırımları başta olmak üzere çeşitli faaliyetler sonucu İstanbul kuzey yönünde yayılmasını sürdürmüştür. İstanbul bir yandan doğal alanlara doğru yayılırken, diğer yandan mevcut yapılaşmış dokuda da yoğunluk artışları yaşanmış, kamusal mekanlar, yeşil ve açık alanlar azalmıştır. Yapılaşmış alanda yeşil alanların azalması yalnızca yurttaşların sosyalleşebileceği ve karmaşık kent hayatında nefes alacağı mekanların azalması anlamına gelmemektedir. Yapılaşmış çevrede oluşan ve yeşil alan eksikliği ile daha da büyük bir sorun haline gelen ısı adaları, iklim krizinin etkilerinin daha sert hissedilmesine neden olmaktadır.

İklim krizinin etkileri yalnızca yapılaşmış çevrede değil, İstanbul’un özgün kimliğini oluşturan biyokültürel alanlarda da çeşitli tahribatlara yol açmaktadır. Bununla birlikte İstanbul’un tarihi boyunca karşı karşıya olduğu deprem tehlikesi, taşkın alanlarında bulunan yapılar ve diğer tehlikelere maruz alanlar, yapı stoğunun da eski olmasıyla önemli riskler ortaya çıkarmaktadır. İstanbul’da yeşil ve açık alan ihtiyacını gidermeye yönelik yapılan kıyı dolguları, her ne kadar kamusal alanları olarak bir fırsat sunsa da, deprem tehlikesi karşısında önemli riskler barındırmaktadır. İstanbul’un yüzyıllar boyunca farklı kimliklerce oluşturulan kültürel miras alanları ve kültürel varlıkları kent kültürünün önemli bir temsili ve toplumsal aidiyet unsurları olmaktadır. İstanbul’un barındırdığı turizm potansiyelinin başat kökenlerinden biri olan kültürel mirası da altyapı projeleri ve iklim krizi etkileri gibi farklı tehlikelerin tehditi altındadır. 

Tüm bunlar karşısında kentsel çevrenin nitelikli hale getirilmesi, sürdürülebilir gelişiminin sağlanması, dinamik kamusal mekanlar oluşturulması ve kültürel mirasın korunarak kentsel yaşam ile bağının güçlendirilmesi ile İstanbul, 2050 yılında “iyi yaşam sağlayan, canlı ve duyarlı mekanlara” kavuşacaktır.

Amaçlar

1980lerden günümüze İstanbul’da yapılaşmış çevre Silivri--Gebze hattı boyunca işlevsel ve doğrusal kent modeli ile Tarihi Yarımada çevresinde, raylı sistem bağlantılarıyla ilişkili bir Merkezi İş Alanı (MIA) etrafında doğu-batı eksenli yayılan bir kent formu oluşturmuştur. Her ne kadar söz konusu doğu-batı eksenli genişleme, kuzeyde yer alan İstanbul’un kritik sulak alanların, ormanların ve ekosistemlerin korunmasını sağlasa da özellikle 2010 sonrası Yavuz Sultan Selim Köprüsü, Kuzey Marmara Otoyolu, İstanbul Havalimanı gibi altyapı yatırımları ve planlanan Kanal İstanbul Projesi ile günümüze süregelen koruma politikaları terk edilmiş ve kuzeye doğru kentsel yayılma eğilimi güçlenmiştir.

Hedefler

1

Duyarlı yörelerle yapılaşmış çevre arasında tampon bölgenin oluşturulması ve proaktif koruma sağlayan temel işlev bölgelerinin geliştirilmesi

Kentsel yayılma,Yenilikçilik,Araştırma geliştirme,Koruma,Kentsel alan,

Duyarli yörelerle yapilasmis çevre arasinda yer alacak tampon bölgelerle kentsel gelismenin durdurulmasi, buralardaki yerlesmelerin alt bölgeler olarak kabul edilmesi, bu alanlarda kentsel yayilmayi önlemek üzere mevcut doku ve fonksiyonlar gözetilerek, yenilikçi islevlere sahip Ar-Ge laboratuvarlari, temiz üretim, dijital dönüsüm, üretici pazari, yerel kalkinma birimleri gibi alternatif kullanim türlerinin gelistirilmesi hedeflenmektedir.

2

Mevcut yapılaşmış alanda niteliksel yoğunlaşmanın sağlanması

Kentsel alan,Kentsel yayılma,

Yapilasmis alanlarin daha fazla yayilmasinin önlenmesi, yeni fonksiyonlarin alan ihtiyacini karsilamak üzere, mevcut yapilasmis alanda yogunlugun artirilmasi hedeflenmektedir.

3

Yapılaşmış kentsel alan içerisindeki biyo-kültürel alanların korunması

Biyoçeşitlilik,Kültürel miras,Toplum,Koruma,

Yapilasmis alanlar içinde kalmis tarihsel ve güncel arazi kullanim özellikleri, dogal çevre, biyolojik çesitlilik, yerel bilgi ve kültürel miras gibi degerleri bir arada bulunduran alanlarin korunmasi ve kent sakinlerinin dogayla etkilesiminin güçlendirilmesi için kent içerisinde kalan ekolojik niteligi yüksek Aydos Ormani, Validebag Korusu, Piyalepasa Bostani gibi biyo-kültürel alanlarin mutlak korunmasinin saglanmasi hedeflenmektedir.

4

Kentsel mekânın riskler ve afetler karşısında dayanıklı hale getirilmesi

Dayanıklılık,Güvenlik,Kentsel alan,

Istanbul’daki tüm binalarin basta deprem olmak üzere tüm afetlere karsi dayanikli hâle getirilmesi, fiziksel mekânda can ve mal güvenliginin güvence altina alinmasi hedeflenmektedir.

5

Kente özgü ihtiyaçları gözeten, sürdürülebilir yapılaşmaya yönelik tasarım standartları belirlenerek kentsel alanın niteliğinin artırılması

Sağlıklı yaşam,Sürdürülebilirlik,Kentsel alan,Kamusal mekan,Yeşil alan,

Tüm yapili çevrede doluluk bosluk oranlari, yatay ve düsey elemanlarin dengesi ve süreklilik gibi tasarim ilkelerinin gözetildigi, kentte yasayanlarin fiziksel ve ruhsal sagligini gözeten standartlarla tasarlanan mekânlarin olusturulmasi hedeflenmektedir.

6

Mekânın anlam ve değerini gözeten, katılımcı ve kapsayıcı bir anlayışla planlama ve dönüşüm süreçlerinin gerçekleştirilmesi

Kamusal mekan,Kentsel alan,Planlama,Katılımcılık,

Kentsel mekânin iyilestirilmesinde, bu süreçten etkilenecek tüm paydaslarin katiliminin saglandigi, mekânin kentsel bütünlük içindeki anlam ve degerlerinin gözetildigi planlama, tasarim ve dönüsüm süreçlerinin hayata geçirilmesi hedeflenmektedir.

İstanbul’da kentsel yayılmaya ek olarak farklı kademedeki kent merkezlerinin dengesiz dağılım yapısı da kentsel mekanın niteliğini olumsuz yönde etkilemektedir. İstanbul’un doğal alanlara daha fazla yayılmadan gelişmesi için mekânsal organizasyonun yeniden oluşturulması ve bu organizasyonunun odağında, farklı işlevlerin bir arada yer aldığı kentsel merkezlerin kent genelinde dengeli dağılması temel bir ihtiyaç haline gelmiştir.

Hedefler

1

Kentsel olanakları ve donatılarıyla kendine yetebilir alt bölgelerin oluşturulması

Kentsel alan,Aktif hareketlilik,Kentsel yayılma,Erişilebilirlik,

Istanbul’da MIA ve birinci derece merkezler disindaki merkezlerin yaya ve bisikletle erisilebilir kentsel alt merkezler olarak gelistirilmesi, gelisme baskisini azaltmak ve erisilebilirligi güçlendirmek üzere yeni kentsel merkezlerin olusumunun desteklenmesi hedeflenmektedir.

2

Kentsel alanda dengeli ve çok merkezli gelişmeyi destekleyecek şekilde ulaşım bağlantılarının sağlanması

Ulaşım Lojistik,Kentsel alan,

Merkezler arasi ulasim baglantilarinin güçlendirilmesi, toplu tasima odakli alt merkezlerin gelistirilmesi ve rayli sistem altyapi yatirimlarinin gelistirilmesi hedeflenmektedir.

3

Kent bütününe hizmet eden kentsel donatıların dengeli mekânsal dağılımının sağlanması

Erişilebilirlik,Dengeli,Kentsel alan,

Kentsel fonksiyonlarin, kentin 24 saat canliligini saglayacak sekilde dengeli olarak dagitilmasi, kent içinde alt bölgeler arasi etkilesimin güçlendirilmesi ve kentsel hizmetlere erisilebilirligin, herkes için artirilmasi hedeflenmektedir.

4

Barınma ve istihdam dağılımının dengelenerek kentin ulaşım yükünün azaltılması

Dengeli,Konut,İstihdam,Kentsel alan,

Konut ve istihdam alanlarinin dengeli dagilmasini saglayacak biçimde alt merkezlerin gelistirilmesi, bu sayede gün içi konut-isyeri yolculuklarinda süre ve mesafenin azaltilmasi hedeflenmektedir.

5

Sürdürülemez ve atıl durumdaki alanların, kentsel olanakları geliştirecek, canlı ve yenilikçi bir kent oluşturacak şekilde yeniden işlevlendirilmesi ve kentsel yaşama kazandırılması

Yenilikçilik,Kentsel yaşam,Kentsel alan,

Kentsel alanlarda sürdürülemeyecegi öngörülen veya atil kalmis konut, sanayi, ticaret alanlariyla eski askeri alanlar ve maden sahalari gibi yapili çevre ögelerinin yeniden islevlendirilerek, çok merkezli gelismeyi destekleyecek biçimde kentsel yasama kazandirilmasi hedeflenmektedir.

İstanbul’un kentleşme dinamiğinde giderek azalan yeşil alanlar neredeyse tüm ilçelerde ulusal standartların altında değerlere sahipken; meydanlar, yaya bölgeleri, kumsal, plaj, panayır ve festival alanlarını gibi kamusal açık mekânlar da kent mekânına dengesiz dağılmaktadır. İstanbul kentsel sisteminde yaşam kalitesinin en önemli unsurlarından olan açık ve yeşil alanlara yurttaşların yürüyerek erişimleri kısıtlı kalmış, kıyı alanlarının doldurulması ve çeşitli dere ıslah uygulamaları ile kent mekanın doğal izleri ve ilişkileri kaybolmuştur.

Hedefler

1

Tüm kamusal mekânların kalitesinin artırılması, güvenli ve aktif kullanılmasına yönelik iyileştirmelerin yapılması

Kamusal mekan,Kültürel miras,Kentsel yaşam,Güvenlik,Aktif hareketlilik,

Kültürel miras ve kentsel yasamla iliskisini kuran, gündelik hayati kamusal mekânlar ile iliskilendiren, çok islevlilik ilkesiyle yasam kalitesini arttiran, yaya için elverisli ve güvenli, yürünebilir mekânlarin olusturulmasi hedeflenmektedir.

2

Kamusal açık mekân sisteminin sürdürülebilir, esnek ve adaptif hâle getirilmesi ve kamusal açık mekân bağlantılarının güçlendirilmesi

Kamusal mekan,Sürdürülebilirlik,Yeşil alan,

Kent bütününde dogal ve yapay koridorlarin, açik ve yesil lekelerin entegrasyonu saglanarak, atil sanayi ve depolama alanlari gibi alanlarla okul bahçeleri vb. yardimci kamusal alanlarin degisen ve dönüsen kentsel sisteme adapte edilerek kamusal açik mekân sistemine dâhil edilmesi ve baglantilarinin güçlendirilmesi hedeflenmektedir.

3

Doğal izlerin geri kazandırılarak aktif kamusal mekân sistemi içerisinde değerlendirilmesi

Su kaynakları,Kamusal mekan,İklim değişikliğine uyum,

Istanbul’un kaybolan su izlerinin, vadi ve derelerin (Ayamama Deresi, Kavaklidere, Haramidere, Eskinoz Deresi gibi) canlandirilmasi, yesil/kamusal açik mekân olarak düzenlenmesi, iklim kriziyle mücadelede dogal izlerin kent ormanlariyla iliskilerinin güçlendirilmesiyle kente yeniden kazandirilmasi hedeflenmektedir.

4

Farklı alt bölgelerin nitelikleri doğrultusunda, burada yaşayan nüfusun özgün ihtiyaçlarına cevap veren kamusal mekânların katılımcı süreçlerle oluşturulması

Kamusal mekan,Katılımcılık,Kentsel alan,

Istanbul’un yasam kalitesini artiracak ve dogayla iliskisini kuracak sekilde, farkli fonksiyonel niteliklere sahip alt bölgelerin çesitlenen ihtiyaçlari dogrultusunda kamusal mekân altyapisinin gelistirilmesi, bu süreçlerin bölgede yasayan nüfusun gerçek ihtiyaçlarini gözeten ve katilimci sekilde hayata geçirilmesi hedeflenmektedir.

5

Kamusal açık mekân sistemi içerisinde erişilebilir ve canlı kıyı alanlarının geliştirilmesi

Deniz Kıyı Alanları,Erişilebilirlik,Koruma,Kentsel alan,Kamusal mekan,

Kiyi alanlarinin, biyo-kültürel aglarin korunacagi kamusal firsat alanlari olarak degerlendirilmesi, kiyi-kent iliskisinin güçlendirilmesi, kiyi alanlarinda aktif kamusal mekânlar yaratarak canliligin saglamasi ve erisilebilirligin arttirilmasi hedeflenmektedir.

6

Gelecek için çoklu ve birlikte kullanıma imkân veren, toplumsal hafızayı besleyen kamusal mekânların oluşturulması

Kamusal mekan,Birlikte yaşam,

Kamusal mekânda tasarim ve karma kullanimlarla toplumsal hafizanin yasatilmasi, gelecegin ani degeri tasiyan kamusal mekânlarinin yaratilmasi hedeflenmektedir.

7

Kültürel mirasın kamusal mekân sisteminin parçası haline getirilmesi

Kültürel miras,Kamusal mekan,Koruma,Kentsel yaşam,

Istanbul cografyasinin sosyal ve kültürel degerleriyle birlikte, tarihi kentsel peyzaj ve kültürel peyzaj olarak ele alinmasi, kültürel miras alanlarinin alternatif kamusal mekânlar olarak degerlendirilerek görünür kilinmasi, özgün kamusal mekânlar yaratilmasi hedeflenmektedir.

8

Kent ekonomisini destekleyecek hibrit kamusal alanların yaratılması

Kamusal mekan,Girişimcilik,Aktif hareketlilik,Kentsel yaşam,

Meydan, yaya bölgeleri gibi kamusal açik mekânlarda teknolojik altyapinin kurulmasi, mobil uygulamalarla kamusal etkinlikler için alternatif hibrit mekânlar olarak kurgulanmalari, kent genelinde yasam laboratuvarlari, girisimcilik merkezlerinin yayginlastirilmasi ve kamusal mekân sistemi içerisinde degerlendirilmesi hedeflenmektedir.

9

Kamusal mekânların farklı fiziksel yeterlilikteki bireylerin kentsel hayata katılımlarına olanak sağlayacak şekilde iyileştirilmesi

Kamusal mekan,Dezavantajlı gruplar,Kapsayıcılık,Kentsel yaşam,

Tüm kamusal alanlarin evrensel tasarim ilkeleri dogrultusunda, farkli engellilik türleri ve özel ihtiyaçlar dikkate alinarak yenilenmesi ve daha kapsayici olmasina yönelik önlemlerin alinmasi hedeflenmektedir.

İstanbul bilinen geçmişiyle dünyanın en eski yerleşimlerinden biri olarak, farklı dönemlere ait iz ve dokulara sahip, Tarihi Yarımada-Haliç ve Boğaziçi bölgelerinde yoğunlaşan, tarihi ve biyo-kültürel değerleri ile çok katmanlı bir yapıda barındırmaktadır. Buna karşın kültürel mirasın odak noktası olan Tarihi Yarımadanın merkezi fonksiyonu nedeni ile günümüze de düzenli artan ulaşım yükü, yeni altyapı yatırımlarını beraberinde getirmiş, parçacıl uygulamalar ve silüeti bozan yapılaşma dinamikleri ile tahribata uğramış ve özgün yapısı tehdit altında kalmıştır.

Hedefler

1

Kültürel miras alanlarında çok katmanlı bütünleşik korumanın sağlanması

Kültürel miras,Koruma,

Istanbul'un kültürel mirasinin ve dogal varliklarinin sosyal, kültürel, ekonomik ve çevresel boyutlariyla bütünlesik olarak degerlendirilmesi ve tüm metropolitan alanda etkili bir sekilde korunmasi hedeflenmektedir.

2

Kültürel miras alanlarında yaşam kalitesinin iyileştirilmesi ve koruma-onarımıyla metruklaşmanın önlenmesi

Kültürel miras,Koruma,Kentsel yaşam,Kırılganlık,Dengeli,

Rehabilitasyon programlari ve düzenli bakim-izleme, tarihi yapi kullanicilari için rehberler gibi önleyici koruma çalismalariyla, tarihi kentsel merkezlerde koruma ilkeleriyle uyumlu ve kent bütünüyle dengeli bir sekilde kentsel olanaklarin gelistirilerek yasam kalitesinin artirilmasiyla metruklasmanin önlenmesi, kültür mirasi alanlarinda canliligin saglanmasi, sosyal kirilganliklarin giderilmesi hedeflenmektedir.

3

Kültürel miras alanlarında tarihsel birikimi olan kullanımların korunması ve geliştirilmesi

Kültürel miras,Kamusal mekan,Kentsel alan,Kentsel yaşam,

Kültürel miras mekânlarinin özgün ya da mekânda kendi tarihsel birikimini olusturmus islevlerinin korunmasi ve gelistirilmesiyle somut olmayan mirasin mekânla bütünlesik iliskisinin korunmasi hedeflenmektedir.

4

Yaratıcı ve yenilikçi yaklaşımlarla kültür mirası mekânların toplumsal ihtiyaçların karşılanması için kullanılması

Kültürel miras,Katılımcılık,Yenilikçilik,Koruma,

Islevini kaybetmis miras alanlarinin, alanin niteliklerinin ve tarihsel baglaminin dikkate alinarak toplumsal ihtiyaçlarin karsilanmasi için katilimci yöntemler, yenilikçi ve yaratici yaklasimlarla yeniden kullaniminin saglanarak korunmasi hedeflenmektedir.

5

Kültürel mirasın dijital alanda sunulmasının, belgelenmesinin ve yönetiminin sağlanması

Kültürel miras,Teknoloji,Yenilikçilik,

Kültürel mirasin erisilebilirligini arttirmak üzere, mirasa özgü gelistirilmis dijital araçlarla belgelenmesi, yönetilmesi, izlenmesi ve yorumlanmasinda teknolojik gelismeden en üst düzeyde yararlanmak hedeflenmektedir.

6

Yerindenlik ilkesi ve kültürel miras hakkını gözeten bir alan yönetim sisteminin etkinleştirilmesi ve yaygınlaştırılması

Kültürel miras,Koordinasyon,Koruma,

Farkli ölçeklerde bütünlesik koruma için ilgili paydaslar arasi esgüdümün ve hak temelli korumanin saglanmasina yönelik alan yönetim sistemlerinin gelistirilmesi ve yayginlastirilmasi hedeflenmektedir.

7

Korumada tüm paydaşlar için teknik, ekonomik, yönetsel destek mekanizmalarının geliştirilmesi

Kültürel miras,Finansman,Şeffaflık,İzleme Denetleme,Katılımcılık,

Kültürel miras alanlariyla ilgili süreçlerde Istanbullular kullanici, mülk sahibi, arastirmaci, uzman, yönetici ya da sorumlu vb. tüm paydaslar için teknik ve yönetsel destek mekanizmalarinin gelistirilmesi, tüm kültürel miras ögelerinin varligini sürdürebilmesini destekleyecek finansal araçlarin çesitlendirilmesi, mevcut finans araçlarinin güçlendirilmesi ve seffafliginin saglanarak denetlenebilir olmasi hedeflenmektedir.